DOUNG CHANVISAL

លាលុះក្ស័យ ច្រៀងដោយ មិនសោភា , Lea los ksai # sing by Men sopea

លាលុះក្ស័យ ច្រៀងដោយ មិនសោភា , Lea los ksai # sing by Men sopea

https://www.youtube.com/watch?v=7tdgHVeRtdk

ព្រះបាទចន្ទរាជា(អង្គចន្ទទី១)

ព្រះបាទចន្ទរាជា(អង្គចន្ទទី១)
ទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រសឹកដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានហិធិរិទ្ធិខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតក្នុងចំណោមព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទាំងឡាយក្រោយសម័យអង្គរ។ក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គទ្រង់បានធ្វើសឹកសង្គ្រាមជាច្រើនលើកច្រើនសាជាមួយនគរសៀម។ក្រោយពីពេលដែលព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់កំចាត់ស្តេចកនបានហើយព្រមទាំងរៀបចំព្រះនគរឲ្យមានរបៀបរៀបរយ ព្រះចៅចក្រព័ត្រសៀមដោយទ្រង់យល់ថាខ្លួនមានគុណជួយបីបាច់ថែរក្សាព្រះញាតិវង្សានុវង្សខ្មែរព្រមទាំងព្រះបាទចន្ទរាជានៅពេលដែលស្តេចកនវាយដណ្តើមយករាជ្យសម្បត្តិហើយសោយរាជ្យនៅនគរកម្ពុជា។ជាពិសេសដោយព្រះចៅចក្រព័ត្រសៀមទ្រង់យល់ថា នគរកម្ពុជាគឺជាចំនុះនគរសៀមចាប់តាំងពីរាជ្យរបស់ព្រះបាទធម្មរាជា(ព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គចន្ទរាជា)នោះ ព្រះអង្គទ្រង់បានចាត់ឲ្យរាជទូតមកបង្គាប់ឲ្យព្រះបាទចន្ទរាជាជាព្រះរាជាខ្មែរលើកសួយសារអាករជាសត្វដំរីសទៅថ្ចាយតាមទំលាប់ដូចពីរាជ្យមុន។ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់បដិសេធហើយមិនព្រមចំណុះនគរសៀមនោះទេ។នៅក្នុងឆ្នាំ១៥៣០ព្រះចៅចក្រព័ត្រសៀមទ្រង់បញ្ជាឲ្យលើកទ័ពយ៉ាងធំមកវាយលុកខេត្តអង្គរ។ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់កែនទ័ពហើយលើកទៅវាយតទល់គ្នាត្រង់‘’ស្ទងអង្គរ’’ត្រង់ភូមិមួយដែលជាប់ឈ្មោះថា‘’សៀមរាប”រហូតដល់សព្វថ្ងៃដែលជាអនុស្សាវរីយ៍នៃជោគជ័យរបស់ខ្មែរទៅលើសត្រូវសៀម។នៅក្នុងសង្គ្រាមនេះខ្មែរចាប់បានឈ្លើយសឹកបានជាច្រើន។ដើម្បីសងសឹកនៅក្នុងឆ្នាំដដែលនោះដែរ ព្រះចៅសៀមទ្រង់បញ្ជាឲ្យពញ្ញាអុង(ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះស្រីរាជាដែលត្រូវជាបងជីដូនមួយរបស់ព្រះអង្គចន្ទរាជា)ឲ្យលើកទ័ពជើងគោក៩០០០០នាក់និងជើងទឹក៥០០០០នាក់មកវាយនគរខ្មែរជាលើកទី២។ព្រះអង្គចន្ទរាជាទ្រង់បានលើកទ័ពទៅតទល់នៅខេត្តពោធិសាត់ហើយក៏ទទួលបានជោគជ័យលើទ័ពសៀមហើយមេទ័ពសៀមស្លាប់អស់ជាច្រើន ទ័ពសៀមស្លាប់អស់ពាក់កណ្តាល ដំរីងាប់អស់ជាច្រើន អាវុធយុទ្ធភ័ណ្ឌក៏ត្រូវរឹបអូសអស់សន្ធឹកសន្ធាប់។ចំនែកឯពញ្ញាអុងត្រូវបានព្រះអង្គចន្ទរាជាទ្រង់កាប់នឹងសែងដាវឲ្យសុគតនៅក្នុងសង្គ្រាមនេះផងដែរ។រីឯទ័ពជើងទឹករបស់សៀមដែលឡើងគោកត្រង់ឈូងសមុទ្រសៀមនោះក៏ត្រូវក្រឡាហោមខ្មែរវាយឲ្យបាក់ទ័ពថយទៅវិញដែរ។នៅក្នុងឆ្នាំ១៥៣១ឆ្លៀតពេលដែលទ័ពភូមាលើកចូលមកវាយប្រទេសសៀម ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់លើកទ័ពទៅវាយរំដោះយកអាណាខេត្តខ្មែរភាគខាងលិចដែលត្រូវបាត់បង់ក្នុងរាជ្យមុនៗហើយទ្រង់វាយបានខេត្តបស្ចឹមបុរីមកវិញ។ក្នុងឆាំ្ន១៥៥៧ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់បានលើកទ័ពចូលវាយប្រទេសសៀមម្តងទៀតហើយវាយដណ្តើមយកបានខេត្តចន្ទបុរី និងខេត្តផ្សេងៗទៀតនៅជិតនោះបានមកវិញ។ហើយព្រះអង្គទ្រង់បានលើកទ័ពទៅវាយសៀមពីរលើកទៀតគឺក្នុងឆ្នាំ១៥៥៩និងឆ្នាំ១៥៦២ហើយចាប់យកឈ្លើយសឹកជាច្រើនមកព្រះនគរវិញ។ 
ទាំងនេះសុទ្ធសឹងតែជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទចន្ទរាជាដែលទ្រង់ខិតខំអស់ពីព្រះកាយពលដើម្បីបុព្វហេតុជាតិមាតុភូមិកម្ពុជានៃយើង។ក្នុងនាមជាកូនខ្មែរជំនាន់ក្រោយគួរគប្បីនាំគ្នាគោរពនិងដឹងគុណដល់កំពូលមហាវីរក្សត្រខ្មែរមួយអង្គនេះព្រមទាំងចងចាំព្រះនាមនិងស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះអង្គដែលបានកសាងចំពោះជាតិយើង។

ព្រះបាទចន្ទរាជា(អង្គចន្ទទី១)

ព្រះបាទចន្ទរាជា(អង្គចន្ទទី១) ទ្រង់ជាព្រះមហាក្សត្រសឹកដ៏អង់អាចក្លាហាននិងមានហិធិរិទ្ធិខ្លាំងពូកែជាងគេបំផុតក្នុងចំណោមព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទាំងឡាយ...

រឿង ប្រាសាទនៅឃុំស្វាយអង្គ (ខេត្តស្វាយរៀង)

រឿង ប្រាសាទនៅឃុំស្វាយអង្គ (ខេត្តស្វាយរៀង) ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ភាគ ៦ ទំព័រ ១៤៥ - ១៥០ នៅក្នុងឃុំស្វាយអង្គ ស្រុកស្វាយរៀង ខេត្តស្វាយរៀង នៅចម្ងាយ ប្រមាណជា ១០ គ.ម. អំពីថ្នល់ជាតិលេខ ១ (គឺថ្នល់ពីភ្នំពេញទៅស្វាយរៀង) មានទួលមួយខ្ពស់ មិនដែលលិចទឹកទេ ។ អ្នកស្រុកជំនាន់មុនៗ មក បានសន្មតឈ្មោះហៅថា "ទួលស្វាយអង្គ" ។ ទួលនេះហើយ ដែលជាគោលសន្មតនាមនៃឈ្មោះឃុំនេះ ។ នៅលើទួលនេះ មានកំពែងនឹងប្រាសាទថ្មបុរាណមួយ មានសណ្ឋានជាព្រះវិហារ មានក្បាច់ចម្លាក់ របៀបរចនាបុរាណ គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ដែលគេតាក់តែងឡើងដោយឥដ្ឋខ្លះ ដោយថ្មបាយក្រៀមខ្លះ មានបណ្ដោយប្រមាណជា ៨៣ ម. ទទឹង ៤៦ ម. ។ សព្វថ្ងៃ ប្រាសាទនេះ បាក់បែកអស់ទៅហើយ នៅមានសល់តែកម្ទេចឥដ្ឋ ថ្ម និង ភាពសណ្ឋានខ្លះតែប៉ុណ្ណោះ ។ នៅចំកណ្ដាលទួលនោះ មានដើមជ្រៃមួយដើមធំ និង ខាងមុខប្រាសាទបាក់បែកនេះ គេឃើញមានអង្គ (លិង្គព្រះឥសូរ ឬ សិវលិង្គ) ។ អ្នកផងធ្វើដំណើរទៅកាន់បុរាណដ្ឋាននេះ បានស្រួលងាយតែនៅរដូវរំហើយ គឺរដូវដែលអស់ភ្លៀង ទៅបានតែផ្លូវជើង និង ផ្លូវលំប៉ុណ្ណោះ ។ ឯរឿងព្រេងដែលទាក់ទងដោយនាម "ស្វាយអង្គ" មានដូចតទៅ ៖ មានសេចក្ដីដំណាលថា : កាលពីរាជធានីនៅលង្វែក មានបុរសម្នាក់ឈ្មោះ "សំរិទ្ធ" ជាអ្នកខ្លាំងពូកែអង់អាចណាស់ មានទីលំនៅលើទួលនេះ ។ កាលដែលស្រុកកើតចម្បាំងជាមួយនឹងសៀម, ព្រះរាជា ក៏ទ្រង់អំពាវនាវ ដល់អាណាប្រជានុរាស្ត្រគ្រប់ខេត្តខណ្ឌ បើនរណាខ្លាំងពូកែអង់អាចនោះ សូមឲ្យចូលខ្លួនទៅបម្រើក្នុងកងទ័ព ដើម្បីបង្ក្រាបខ្លាំងសៀម ដែលចូលមករាតត្បាតអាណាខេត្តខ្មែរ ឯតំបន់ប្រទល់ដែន គ្រងខេត្តបាត់ដំបង និង សៀមរាប ។ បុរសសំរិទ្ធ ក៏ស្ម័គ្រចិត្តចូលខ្លួនទៅតាមព្រះរាជតម្រាស់អំពាវនាវនេះ ។ គាត់បានប្រុងប្រៀបរៀបចំខ្លួន និង ប្រដាប់ប្រដា មានគ្រឿងសស្ត្រាវុធ និង អាវតេជះជាដើម រួចស្រេច លាប្រពន្ធកូនធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅកាន់រាជធានីលង្វែក ដោយដំណើរថ្មើរជើងទទេ ។ លុះទៅដល់លង្វែកហើយ គាត់បានទៅរកជួបមេទ័ព ដើម្បីប្រគល់ខ្លួនគាត់តាមរដ្ឋត្រូវការ ។ ឯលោកមេទ័ពខ្មែរ កាលបានពលរេហ៍គ្រប់គ្រាន់ល្មមហើយ ក៏តាំងបុរសសំរិទ្ធជាទ័ពធំ ឲ្យលើកព្យុហយាត្រាទៅបាត់ដំបង ដើម្បីកម្ចាត់ពួកសត្រូវ ។ លុះទៅដល់សមរភូមិ បុរសសំរិទ្ធ ក៏ចាប់ប្រយុទ្ធយ៉ាងស្វាហាប់ លុះត្រាតែទ័ពសៀមបរាជ័យ រត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ ។ ដោយឫទ្ធិតេជះរបស់បុរសសំរិទ្ធ ទ័ពសៀម ក៏បាក់បបខ្លបខ្លាច លែងហ៊ានចូលមករុករានរាតត្បាតទឹកដីខ្មែរតទៅទៀតស្រុកក៏បានសានត្រាណ ។ បុរសសំរិទ្ធក៏លើកទ័ព ត្រឡប់មកកាន់រាជធានីលង្វែកវិញ ហើយបានទូលព្រះរាជា តាមដំណើរដែលខ្លួនមានជ័យជម្នះលើទ័ពសៀម ហើយសុំព្រះរាជានុញ្ញាតក្រាបបង្គំទូល ត្រឡប់ទៅស្រុកកំណើតវិញ ។ ព្រះរាជា ទ្រង់ព្រះរាជានុញ្ញាតតាមសុំ ។ បុរសសំរិទ្ធ បានធ្វើដំណើរត្រឡប់ ឆ្ពោះទៅស្វាយរៀងវិញ,មកដល់ភូមិដូនពេញ ក៏ឈប់សម្រាកនៅទីនោះ ១ យប់ ទើបធ្វើដំណើរតទៅទៀត, ទៅដល់ពាក់កណ្ដាលផ្លូវ ក៏ឈប់ស្រាយសំពាយរបស់គាត់មើល ។ លុះស្រាយទៅ ទើបដឹងថា សំពាយនេះ មិនមែនជាបង្វេចរបស់គាត់ទេ នៅក្នុងបង្វេចនេះ ឃើញមានតែសំពត់ ១ និង ផ្លែស្វាយ ២-៣ ប៉ុណ្ណោះ ។ គាត់ក៏ដឹងថា បង្វេចនេះច្រឡំគ្នា ក្នុងពេលដែលមកពីច្បាំង ហើយឈប់សម្រាកនៅអង្គរនោះហើយ ព្រោះពេលនោះ មានការច្រឡូកច្រឡំខ្លះ ហើយផ្លែស្វាយនេះទៀត ក៏ជាស្វាយដែលបានពីអង្គរដែរ ។ បុរសសំរិទ្ធ ក៏ខំរូតរះធ្វើដំណើរទៅដល់លំនៅអាត្មាដោយសុខសាន្ត ។ កាលបានទៅដល់ហើយ ប្រពន្ធគាត់យកគ្រាប់ស្វាយ ដែលទុំរលួយសាច់អស់នៅក្នុងបង្វេចគាត់ ទៅកប់ដាំនៅជាយរបង, មិនយូរប៉ុន្មានស្វាយក៏ដុះឡើងបែកមែកធាង មានផ្កា-ផ្លែ ជាហូរហែរៀងមក ។ ស្វាយនេះ អ្នកស្រុកនាំគ្នាហៅថា "ស្វាយអង្គរ" ព្រោះជាពូជស្វាយបានមកពីអង្គរ, ប៉ុន្តែតៗ មក ពាក្យ "អង្គរ" ហៅកាត់ខ្លីមកនៅត្រឹមតែ "អង្គ" បានជាជាប់ពាក្យថា : "ស្វាយអង្គ" ដល់សព្វថ្ងៃ ។ ខាងក្រោយមក បុរសសំរិទ្ធ និង ភរិយា ក៏ស្លាប់បាត់ទៅ នៅតែតំណកូនចៅរបស់គាត់ ។ កូនចៅនេះ ខ្លះក៏ទៅនៅឯណោះ ខ្លះក៏ទៅនៅឯណេះ បែកគ្នាទៅតាមប្ដី តាមប្រពន្ធ, លុះយូរៗ ទៅ ទីភូមិរបស់គាត់នេះ ក៏លែងមានមនុស្សនៅ ។ អ្នកស្រុកក៏នាំគ្នាសាងជាអារាមមួយឡើង ដាក់នាមថា "វត្តស្វាយអង្គ" ដោយមានលោកគ្រូចៅអធិការជាអ្នកគ្រប់គ្រង ព្រមទាំងមានភិក្ខុ-សាមណេរគង់នៅជាច្រើន ។ កន្លងមកទៀត ដោយមានការទទើសទទែងពីវត្តផង, មានសត្វស្លាបផ្សេងៗ ទុំនៅលើដើមស្វាយនោះ នាំឲ្យមិនស្អាតផង មានការខ្វះខាតគ្រឿងសេនាសនៈខ្លះផង លោកគ្រូចៅអធិការ ក៏ឲ្យភិក្ខុ-សាមណេរ កាប់រំលំដើមស្វាយនោះ តែដោយឫទ្ធិដើមស្វាយធំនោះ ភិក្ខុ-សាមណេរកាប់ ១ ថ្ងៃ បានតែពាក់កណ្ដាលដើម នៅសល់ប៉ុន្មាន នឹងកាប់ក្នុងថ្ងៃខាងមុខទៀត, លុះព្រឹកឡើង ស្រាប់តែស្នាមកាប់ទាំងប៉ុន្មានដែលបានកាប់ខ្លះទៅហើយនោះ ក៏ដុះសាច់ដុះសំបក គ្របជិតដូចដើមវិញ ។ គួរអស្ចារ្យណាស់, លោកគ្រូ ក៏ឲ្យលោកភិក្ខុ-សាមណេរកាប់ទៀត ។ កាប់មួយថ្ងៃទល់ល្ងាច ដោយខំយ៉ាងណា ក៏បានត្រឹមតែពាក់កណ្ដាលដើម, លុះព្រឹកឡើងឃើញដុះសាច់ដុះសំបកដូចដើមដដែលទៀត ។ លោកគ្រូចង់ទាល់គំនិត ។ ថ្ងៃមួយ, លោកបានឲ្យភិក្ខុ-សាមណេរយ៉ាងច្រើន ដោយមានពូថៅ និង ដឹងគ្រប់ដៃ ហើយលោកប្រាប់ថា នាំគ្នាកាប់ឲ្យរលំក្នុងថ្ងៃនេះឲ្យហើយស្រេចតែម្ដង ។ ដើមស្វាយ ទ្រាំមិនបាននឹងពូថៅ-ដឹងច្រើនពេក ក៏រលំ ។ រលំហើយ ស្លឹកវាក៏មិនស្រពាប់ស្រពោនទៀត បែរជាដុះមែកបែកខ្នែងចេញផ្លែផ្កា ដូចធម្មតា ។ នៅពេលយប់ គេឮសូរតែសព្ទភ្លេងពិណពាទ្យប្រគំយ៉ាងលន្លង់លន្លោច ធ្វើឲ្យអ្នកស្រុកស្ងើចអស្ចារ្យ, មិនយូរប៉ុន្មានគ្រូចៅអធិការ ក៏កើតជំងឺឈឺជាខ្លាំង រវើរវាយ រហូតដល់ក្លាយទៅជាឆ្កួតវង្វេងអស់ ។ ចំណែកភិក្ខុ-សាមណេរ កាលបើឃើញហេតុអស្ចារ្យដូច្នេះ ក៏រត់ចោលអារាមនោះអស់ទៅ ។ ឧបាសក-សិកា ក៏បាននាំគ្នាទៅកសាងវត្តថ្មីទៀត នៅចម្ងាយប្រមាណ ១ គ.ម. អំពីវត្តស្វាយអង្គចាស់នេះ ដែលសព្វថ្ងៃ គេឲ្យឈ្មោះថា "វត្តស្វាយផ្អែម" វិញ ។ ឯកន្លែងវត្តចាស់នោះ សព្វថ្ងៃ នៅមានដើមស្វាយជំនាន់ក្រោយៗ មក និង មានដើមឈើទាល ព្រមទាំងកូនឈើឯទៀតៗ ជាច្រើន ដុះ ។ រឿងរ៉ាវទាំងនេះហើយ ជាប្រភពនៃបុរាណដ្ឋាននេះ តាមបែបរឿងព្រេង ។ តែបើសង្កេត តាមប្រវត្តិទីកន្លែងផ្ទាល់ទៅវិញ ឃើញថាពាក្យ "អង្គ" នេះ ពុំសមក្លាយមកពីពាក្យ "អង្គរ" ទេ គឺមកពីទីនេះជាសរណដ្ឋានបុរាណខាងសាសនាព្រាហ្មណ៍ ដោយមានកសាងជាសិវលិង្គ តម្កល់ធ្វើជាវត្ថុសក្ការក្នុងគ្រានោះ ។ សិវលិង្គនេះហើយ ដែលអ្នកស្រុកហៅថា "អង្គ" បានជាក្រោយៗ មក គ្រាដែលយើងត្រឡប់មកពីគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាវិញ ទីសក្ការរបស់លទ្ធិព្រាហ្មណ៍ទាំងអម្បាលនេះ ក៏ត្រូវគេផ្លាស់ប្ដូរជាអារាមពុទ្ធសាសនាទៅវិញ តែនៅសល់ជាប់ឈ្មោះទីនោះៗ ថា "អង្គៗ" រហូតមកដូចនេះដែរ ដូចជាអង្គប្រាសាទ, អង្គប្រិយ, អង្គស្នួល ។ល។

រឿង ប្រាសាទនៅឃុំស្វាយអង្គ (ខេត្តស្វាយរៀង)

រឿង ប្រាសាទនៅឃុំស្វាយអង្គ (ខេត្តស្វាយរៀង) ប្រជុំរឿងព្រេងខ្មែរ ភាគ ៦ ទំព័រ ១៤៥ - ១៥០ នៅក្នុងឃុំស្វាយអង្គ ស្រុកស្វាយរៀង ខេត្តស្វាយរៀង នៅចម្ងា...

រឿងផ្លែឪឡឹក

រឿងផ្លែឪឡឹក សូមអានហើយពិចារណាផង មាន កាលមួយនោះមានបុរសម្នាក់ដើរវង្វេងក្នុងព្រៃធំ គាត់រកផ្លូវមកផ្ទះមិនឃើញ។ ដើរឆ្លងពីព្រៃមួយទៅព្រៃមួយទៀត...

ខ្មែរមិនចោលក្បួន យួនមិនចោលពុត

ខ្មែរមិនចោលក្បួន យួនមិនចោលពុត
ខ្ញុំជាមនុសុ្សដែលមិនចូលចិត្តយកក្បួនច្បាប់ច្រើន ខ្ញុំមិនចូលចិត្តយកខ្សែមកចងរិតរួត ខ្លួនប្រាណរបស់ខ្លួនឯងនាំអោយតឹងដើមទ្រូងនោះទេ ពាក្យបុរាណយើងនិយាយថា “ខ្មែរមិនចោលក្បួន យួនមិនចោលពុត” គិតៗទៅពួកគាត់ដូចជានិយាយត្រូវម៉្យាង ចាស់ៗក្នុងគ្រួសាររបស់ខ្ញុំ គាត់ប្រើក្បួនស្ទើរគ្រប់យ៉ាង សូម្បីតែគាត់ត្បាញល្អី កញ្ជ្រែង ត្រក គាត់រើរុះៗម្តងហើយម្តងទៀត “តា! រើវាធ្វើអីខ្ញុំមើលទៅដូចជាស្អាតហើយហ្នឹង?” គាត់និយាយថា “មិនទាន់ត្រូវទេ ព្រោះឪពុករបស់តាបង្ហាត់បង្រៀនតាមកមិនអញ្ចឹងនោះទេ”។
គាត់ចំណាយពេលមួយព្រឹកធំ គ្រាន់តែគាត់ឆុងទឹកតែពិសារពីរ បី ដងទៅហើយទំរាំតែអាកញ្ច្រែងដាក់ត្រីរបស់គាត់ហ្នឹងធ្វើរួច។ ខ្ញុំដើរទៅមើលម្តងទៀត ស្លាប់ហើយលោកអើយ អារបស់ដែលគាត់ធ្វើដំបូងហ្នុងស្អាតឆ្ងាយជាងអាក្រោយនេះឆ្ងាយណាស់ តែគ្រាន់តែរាងវា មិនដូចអារបស់ឪពុកគាត់បង្ហាត់បង្ហាញគាត់តែប៉ុណ្ណោះ។ គាត់ប្រាប់ខ្ញុំថា “អាចៅ ថ្ងៃនេះកុំទៅណាចាំតាជួយបង្រៀនរបៀបត្បាញត្រក” ហេតុតែចង់ចេះខ្ញុំខំកាប់ឬស្សីឡើងបន្លារមុត ខ្លួនស្ទើរសុះសាច់ គាត់បង្រៀនខ្ញុំមហាសែនតឹងរ៉ឹង “អាចៅដូចជាមិនសូវត្រូវទេ” អញ្ចឹងខ្ញុំត្រូវរុះវាត្បាញឡើងវិញ។
ពេលបាយថ្ងៃត្រង់ហើយគាត់ទៅសំរាន្តលើគ្រែក្រោមផ្ទះមួយសន្ទុះធំ ហើយខ្ញុំក៏បង្ហើយ ការងារត្រករបស់ខ្ញុំដែរ។ នៅរសៀលថ្ងៃនោះខ្ញុំបានដើរទៅចុងភូមិបបួលពួកម៉ាកខ្ញុំពីរ បី នាក់ទៅក្នុងព្រៃដើររកឃ្មុំ ហើយក៏ហួសទៅលេងបាល់ទាត់ផ្លែទឹកដោះដល់ល្ងាចព្រលប់ ព្រាលៗ។ ពេលត្រលប់មកពីងូតទឹកនៅចុងខ្សាច់ហើយដល់ម៉ោងបាយល្ងាច ល្មម ពេលកំពុងជុំគ្នាបាយល្ងាចខ្ញុំក៏និយាយថា “ម៉េចហើយអ្នកទាំងអស់គ្នាចូលចិត្តអាត្រកក្បាច់ថ្មី របស់ខ្ញុំទេ?“ យាយរបស់ខ្ញុំបានតបមកវិញភ្លាម “អើ ថីក៏មិនចូលចិត្ត វាស្អាតសម្បើមណាស់អាអើយ”។ ខ្ញុំសែនអរក្នុងចិត្តខ្ញុំស្ទុះទៅរានខាងក្រោយទៅយកវា មកមើលម្តងទៀត ពុទ្ធោ! នៅសល់ប៉ុនៗកូនដៃ តារបស់ខ្ញុំកាប់ចោលខ្ទេច។ ខ្ញុំស្រែកសួរពួកគាត់ “ហ្អាក ម៉េចអញ្ចឹង?” តារបស់ខ្ញុំហុតទឹកសម្លរមួយគ្រូកហើយបន្ទរមកអោយខ្ញុំថា “ហ្អែង ចូលចិត្តធ្វើតែអាខុសក្បួន” ហាហាហា…..ស្អែកឡើងខ្ញុំខំកាប់ឬស្សីម្តងទៀតហើយត្បាញតាមក្បួនគាត់ប្រាប់ខ្ញុំ យើងក៏បានប្រើត្រកនោះដាក់ស្មៅអោយគោបានបី ឆ្នាំដែរ។

ខ្មែរមិនចោលក្បួន យួនមិនចោលពុត

ខ្មែរមិនចោលក្បួន យួនមិនចោលពុត ខ្ញុំជាមនុសុ្សដែលមិនចូលចិត្តយកក្បួនច្បាប់ច្រើន ខ្ញុំមិនចូលចិត្តយកខ្សែមកចងរិតរួត ខ្លួនប្រាណរបស់ខ្លួនឯងនាំអោយត...

ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា (ឆ្នាំ១៥១៦-ឆ្នាំ១៥៦៦)

ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា (ឆ្នាំ១៥១៦-ឆ្នាំ១៥៦៦)
ព្រះពញាច័ន្ទរាជា ជាព្រះរាជបុត្រទី២របស់ព្រះបាទធម្មរាជា។ ក្នុងពេលដែលស្ដេចកន ក្រោកបះបោរវាយដណ្ដើមរាជ្យពីព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ដោយបោកប្រាស់អ្នកស្រុកថាខ្លួន “ស្ដេចកន” បានទទួលបញ្ជាពីព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ អោយទៅកេណ្ឌទ័ពដើម្បីមកវាយកម្ចាត់ព្រះអង្គជាមហាឧបរាជ ដោយចោទព្រះអង្គថាមានផែនការក្បត់ចង់ឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងចតុមុខនោះ ពញាច័ន្ទ ក៏ភៀសព្រះអង្គទៅសុំជ្រកកោនជាមួយព្រះចៅចក្រពត្តិប្រទេសសៀម។ ប៉ុន្តែក្រោយពីបានជ្រាបដំណឹងសព្វគ្រប់ពីអំពើក្បត់របស់ស្ដេចកន និងការធ្វើគត់ព្រះជេដ្ឋាព្រះអង្គនោះ ពីពញាយសរាជា ជាក្មួយដែលជាព្រះរាជបុត្រព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ហើយដែលបានភៀសទៅសៀម ដែរនោះ ព្រះពញាច័ន្ទរាជា មានការក្រេវក្រោធជាខ្លាំង។ ព្រះអង្គក៏ទៅទូលសុំការអនុញ្ញាតពីព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម ដើម្បីបានយាងវិលត្រឡប់មករំដោះប្រទេសជាតិព្រះអង្គវិញ។ ប៉ុន្តែដោយយល់ឃើញថា ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម ហាក់មិនសូវឈឺឆ្អាលនឹងរឿងនេះ ព្រះអង្គច័ន្ទ ដែលធ្លាប់មានស្នាព្រះហស្ដក្នុងការទាក់ដំរីសថ្វាយព្រះចៅសៀម ពីមុនមក ក៏ប្រឌិតបង្កើតរឿងថា មានដំរីសមួយទៀតធំលើសដំរីសមុន កម្ពស់ដប់ហត្ថ ដែលគេឃើញមានដានជើង និងរោមជាប់នឹងដើមឈើក្នុងព្រៃភាគខាងកើតនៃប្រទេសសៀម។ ព្រះចៅសៀម កាលបើជ្រាបដំណឹងនេះហើយ ក៏ត្រាស់បញ្ជាអោយពញាច័ន្ទរាជា ចេញទៅទាក់ដំរីនោះយកមកថ្វាយព្រះអង្គអោយទាល់តែបាន។ ព្រះអង្គបានផ្តល់ពលចំនួនប្រាំពាន់នាក់ ដំរីធ្នាក់មួយរយ គ្រឿងសាស្ត្រាវុធសព្វបែបយ៉ាង និងស្បៀងអាហារយ៉ាងច្រើន ព្រមទាំងដាវអាជ្ញាសឹកផងដល់ពញាច័ន្ទរាជា។
មុននឹងចេញដំណើរទាក់ដំរីក្លែងក្លាយនេះ ចៅពញាច័ន្ទ បានលបធ្វើដំណើរទៅជួបជាសម្ងាត់ជាមួយចៅពញាអុង ជាព្រះរាជបុត្រព្រះស្រីរាជា និងត្រូវជាព្រះរៀមជីដូនមួយនឹងព្រះអង្គ ដើម្បីបបួលព្រះអង្គអោយវិលត្រឡប់មកប្រទេសវិញ។ ប៉ុន្តែត្រូវពញាអុង ដែលបានក្លាយជាបុត្រធម៌របស់ព្រះចៅសៀម និងបានតំណែងជាចៅហ្វាយខេត្តសុវណ្ណខាត់លោក ទៅហើយនោះ បានបដិសេធ។ មិនត្រឹមប៉ុណ្ណោះទេ ពញាអុង បានទូលស្ដេចសៀម សព្វគ្រប់ពីគំនិត និងល្បិចរបស់ព្រះអង្គច័ន្ទ ដែលក្លែងធ្វើជាទៅទាក់ដំរី ប៉ុន្តែតាមការពិត គឺព្រះអង្គទ្រង់នាំទ័ពទៅរំដោះប្រទេសកម្ពុជា។ ដំណឹងនេះ ធ្វើអោយព្រះចៅសៀម ខ្ញាល់ជាខ្លាំង ហើយបញ្ជាអោយលើកទ័ពទៅតាមព្រះអង្គច័ន្ទ អោយត្រឡប់មកវិញ។ តែពេលនោះ ព្រះអង្គច័ន្ទរាជា បានលើកទ័ពចូលទៅក្នុងប្រទេសខ្មែរផុតរួចជាស្រេចទៅហើយ។
ក្រោយពីព្រះអង្គច័ន្ទ ទ្រង់នាំទ័ពចូលមកដល់កម្ពុជា ភ្លាម សង្គ្រាមរវាងព្រះអង្គ និងហ្លួងព្រះស្ដេចកន ក៏បានផ្ទុះឡើង ហើយអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជិត ១០ឆ្នាំ។ ព្រះអង្គច័ន្ទ មានការគាំទ្រយ៉ាងប្ដូរផ្តាច់ពីគ្រួសារតាពេជ្រ គឺឃ្លាំងមឿង ដែលបានធ្វើពលិកម្មបូជាជីវិត ដើម្បីទៅកេណ្ឌទ័ពខ្មោចមកជួយផង ពីមេទ័ពទាំងអស់ ព្រមទាំងប្រជារាស្ត្រច្រើនលើសលប់ផង។
ទីបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមនេះ ទ័ពព្រះច័ន្ទរាជា បានព័ទ្ធបន្ទាយស្រឡប់ពិជ័យព្រៃនគររបស់ស្ដេចកន ជាប់អស់រយៈកាលបីខែ ហើយវាយសន្ធាប់ធ្វើអោយស្ដេចកន ត្រូវរបួស និងចាប់ខ្លួនបាន ហើយត្រូវប្រហារជីវិតដោយកាត់ក្បាលដោតជាបម្រាម នៅមុខបន្ទាយនោះក្នុងឆ្នាំ១៥២៥ នៃគ.ស។
ដោយមានសំណូមពរពីព្រះរាជា គណៈសង្ឃ ពីព្រាហ្មណ៍បុរោហិត ព្រះរាជវង្សានុវង្ស នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីផង ព្រះច័ន្ទរាជា ទ្រង់យល់ព្រមទទួលឡើងសោយរាជ្យ ដោយបានធ្វើពិធីសង្គ្រាមាពិសេកនៅឆ្នាំ១៥១៦ ដោយមានព្រះនាមក្នុងរាជ្យថា “សម្ដេចព្រះបរមរាជាច័ន្ទរាជា”។
លុះបានទទួលជោគជ័យជាស្ថាពរលើស្ដេចកន ហើយ ហើយក្រឡាពាសសួស បានយល់សប្តិ និងរកឃើញគ្រឿងបញ្ចក្សត្រសម្រាប់រាជ្យ ដែលសម្ដេចព្រះឥសីភ័ទ បានយកទៅលាក់ទុកក្នុងរូងដើមចំបក់មួយនៅស្រុកបាទី មុនពេលដែលគាត់អនិច្ចកម្មនោះមកវិញ ទើបព្រះអង្គទ្រង់ទទួលពិធីប្រាប្ដាភិសេក សោយរាជ្យសម្បត្តិជាសូរេច ក្នុងពេលខាងក្រោយ គឺនៅឆ្នាំ១៥៣៩ នៃគ.ស ក្នុងរាជធានីលង្វែក។
សម្ដេចព្រះបរមរាជាមហាច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រដ៏មានមហិទ្ធិឫទ្ធិខ្លាំងពូកែ និងប្រកបដោយទសពិធរាជធម៌។ ព្រះអង្គទ្រង់បានប្រមូល និងសម្រិតសម្រាំងអស់អ្នកប្រាជ្ញរាជបណ្ឌិត ទាំងខាងផ្លូវលោក ទាំងខាងផ្លូវធម៌ ទាំងព្រះសង្ឃ ទាំងគ្រហស្ថ ព្រមទាំងគម្ពីរដីកា ក្រាំង សាស្ត្រា ឯកសារទាំងអស់ ទុកជាគ្រឹះព្រះនគរ។ ទ្រង់សម្រិតសម្រាំង និងទំនុកបម្រុងអ្នកមានចំណេះវិជ្ជាការ មានថ្វីអាវុធយុទ្ធសាស្ត្រ រក្សាទុកជាកម្លាំងការពារជាតិមាតុភូមិ ហើយទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យជួយទំនុកបម្រុងព្រះពុទ្ធសាសនា ដោយបានសាងវត្តអារាមជាច្រើននៅពោធិ៍សាត់ នៅបរិបូរណ៍ នៅឧដុង្គ និងនៅលង្វែក ហើយទ្រង់បានលើកតម្កើងការកសាងវប្បធម៌ជាតិ មានចាត់អោយហាត់ល្ខោនប្រុស ល្ខោនស្រី ភ្លេងចម្រៀង តូរ្យតន្ត្រីសព្វបែបយ៉ាង សម្រាប់ជាព្រះឥស្សរិយយសជាដើមផង។
ចំណែកខាងការចារសិលាចារិក ដែលខ្មែរអាក់ខានលែងបានសាងតាំងពីមុនសម័យអង្គរមក ត្រូវបានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរចាប់ផ្ដើមកសាងឡើងវិញខ្លះៗ តាំងពីរាជ្យព្រះអង្គច័ន្ទរាជា នេះមក។ ជាក់ស្តែង ដូចជាសិលាចារិកមួយចំនួននៅកន្លែងព្រះពាន់ នៅថ្នាក់លើ គឺបាកាន និងថែវខាងក្រោមនៃប្រាសាទអង្គរវត្ត មានចុះកាលកំណត់ពីគ.ស១៥៦៥ ដល់១៧៤៦ ជាភស្តុតាងស្រាប់។
ម្យ៉ាងទៀត ព្រះអង្គច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រសឹកដ៏អង់អាចក្លាហានបំផុត ក្នុងចំណោមព្រះរាជាខ្មែរក្រោយសម័យអង្គរ។ នៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ ដោយសារព្រះអង្គមិនព្រមបញ្ជូនសួយទៅថ្វាយស្ដេចសៀម ដែលបានចាត់ទុកនគរខ្មែរថាជានគរចំណុះតាំងពីរាជ្យព្រះធម្មរាជា មកនោះ នៅឆ្នាំ១៥៣០ ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម បានលើកទ័ពមកលុកលុយខេត្តអង្គរ តែត្រូវទ័ពព្រះច័ន្ទរាជា វាយអោយបែកខ្ចាត់ខ្ចាយបរាជ័យនៅត្រង់ស្ទឹងអង្គរ ត្រង់ភូមិមួយដែលជាប់ឈ្មោះថា “សៀមរាប” ខេត្តសៀមរាប រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
មិនតែប៉ុណ្ណោះទេ នៅឆ្នាំ១៥៣១ ព្រះច័ន្ទរាជា ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាយរំដោះយកខេត្តបស្ចិមបុរីមកវិញបាន។ នៅឆ្នាំ១៥៤០ ព្រះចៅចក្រពត្តិស្ដេចសៀម បានបញ្ជាអោយពញាអុង ដែលគេរក្សាទុកជាកូនអុកសម្រាប់ប្រឆាំងនឹងខ្មែរនោះ អោយលើកទ័ពជើងគោកចំនួនប្រាំបួនម៉ឺននាក់ និងទ័ពជើងទឹកប្រាំម៉ឺននាក់ ដឹកនាំដោយពញាវាំងសាន ចូលមកលុកលុយប្រទេសកម្ពុជា តែទ័ពទាំងពីរនេះ ត្រូវបានវាយកំទេចដោយទ័ពខ្មែរ ហើយពញាអុង ជាបុត្រព្រះស្រីរាជា ដែលបន្ទាប់មកក្លាយជាបុត្រចិញ្ចឹមរបស់ព្រះចៅសៀម ក៏ត្រូវព្រះអង្គច័ន្ទ កាប់នឹងសែងដាវ សុគតលើខ្នងដំរីក្នុងខេត្តពោធិ៍សាត់ ក្នុងសង្គ្រាមនោះទៅ។
នៅឆ្នាំ១៥៥៧ ឆ្លៀតឱកាសដែលសៀម ជាប់ដៃច្បាំងនឹងភូមា ព្រះបាទច័ន្ទរាជា ទ្រង់លើកទ័ពទៅវាយសៀម រំដោះយកខេត្តច័ន្ទបុរី និងខេត្តផ្សេងទៀតនៅជិតនោះបានមកវិញ។ សង្គ្រាមជាមួយសៀម ដើម្បីរំដោះទឹកដីខ្មែរមកវិញនេះ ត្រូវព្រះអង្គដឹកនាំពីរលើកទៀតនៅក្នុងរាជ្យរបស់ព្រះអង្គ គឺនៅឆ្នាំ១៥៥៩ ម្តង និងឆ្នាំ១៥៦២ ម្តងទៀត។
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា ជាព្រះមហាក្សត្រប្រកបដោយកិត្យានុភាព និងមានព្រះកិត្តិយសក្រអូបនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិកម្ពុជា។ ព្រះអង្គទ្រង់ឡើងគ្រងរាជ្យនៅឆ្នាំ១៥១៦ នៃគ.ស ដោយមានទីតាំងជាបណ្ដោះអាសន្ននៅបន្ទាយជ័យ ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ប៉ុន្តែដល់ឆ្នាំ១៥២៧ ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជាអោយសាងក្រុងថ្មី គឺក្រុងលង្វែក ដែលជាបន្ទាយរឹងមាំចុងក្រោយបំផុតរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលត្រូវបានសាងរួចរាល់ក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំ។ លុះដល់ឆ្នាំ១៥២៩ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់យាងចេញពីបន្ទាយជ័យ ខេត្តពោធិ៍សាត់ មកគង់នៅក្រុងថ្មីនេះ។
ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា ទ្រង់សោយទិវង្គតក្នុងឆ្នាំ១៥៦៦ នៃគ.ស នៅរាជធានីលង្វែក ហើយព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានគេបញ្ចុះនៅនឹងចេតិយមួយស្ថិតនៅលើភ្នំព្រះរាជទ្រព្យ “ឧដុង្គ“ សព្វថ្ងៃនេះ។ ប៉ុន្តែឯកសារខ្លះបានបញ្ជាក់ផ្ទុយពីនេះទៅវិញ គឺថាព្រះអដ្ឋិធាតុរបស់ព្រះអង្គ ត្រូវបានព្រះរាជបុត្រដែលសោយរាជ្យបន្ត គឺព្រះបាទបរមិន្ធររាជា ទ្រង់ដង្ហែទៅបញ្ចុះនៅព្រះចេតិយជាមួយព្រះអយ្យកោ គឺព្រះធម្មរាជា ប្របព្រះពុទ្ធចេតិយឯភ្នំសន្ទុកឯណោះទៅវិញ៕

ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា (ឆ្នាំ១៥១៦-ឆ្នាំ១៥៦៦)

ព្រះបរមខត្តិយាមហាច័ន្ទរាជា (ឆ្នាំ១៥១៦-ឆ្នាំ១៥៦៦) ព្រះពញាច័ន្ទរាជា ជាព្រះរាជបុត្រទី២របស់ព្រះបាទធម្មរាជា។ ក្នុងពេលដែលស្ដេចកន ក្រោកបះបោរវាយដណ្...